Lật lại những trang sử xưa, ta thấy vùng đất Hải Phúc hôm nay – nơi từng là rừng sú, bãi lầy hoang hóa bên cửa biển Lạn Môn – đã ghi dấu công lao của biết bao thế hệ tiên hiền đã không quản gian lao, mở đất, dựng làng, gìn giữ quê hương. Trong số đó, nổi bật và linh thiêng hơn cả, là tên tuổi Đức Thủy Tổ Trần Quốc Thể – người được tộc họ đời đời tôn kính như một vì sao Bắc Đẩu soi sáng con đường khai cơ lập nghiệp của dòng họ Trần tại vùng đất này.
Tổ Trần Quốc Thể sinh năm 1530 tại Cát Chử (nay thuộc huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định), là hậu duệ đời thứ 9 của Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn – vị anh hùng dân tộc lẫy lừng trong lịch sử giữ nước. Mang trong mình dòng máu Trần kiêu hùng, Tổ sớm nối nghiệp Nho học, đỗ Hương Cống, làm quan dưới triều Lê Trung Hưng, nổi tiếng là người cương trực, thanh liêm và có tầm nhìn xa trông rộng.
Thời điểm cuối thế kỷ XVI, triều đình nhà Lê phát động chủ trương quai đê lấn biển, khẩn hoang vùng đồng bằng ven biển Bắc Bộ, mở rộng cõi bờ Đại Việt. Năm 1597, theo chiếu chỉ vua ban, con rể của ngài – Tiến sĩ Vũ Duy Hòa – được cử về vùng Hà Lạn (nay là Hải Phúc, Hải Hà và Hải Lộc) để tổ chức công cuộc khai khẩn. Không quản tuổi cao sức yếu, Trần Quốc Thể cùng hai người con trai và nhiều gia nhân, thân thuộc đã rời quê hương Cát Chử, mang theo niềm tin, chí lớn và tâm huyết dựng xây vùng đất mới.
Nơi cửa biển mặn mòi gió cát, những người họ Trần đời đầu đã cùng dân làng đắp đê giữ nước, ngăn mặn dẫn ngọt, dựng nhà lập ấp, dạy chữ, dạy nghề, xây dựng một vùng quê trù phú từ bàn tay trắng. Từ đó, vùng đất Hà Lạn – Hải Phúc trở thành nơi an cư lạc nghiệp cho bao thế hệ con cháu, một mảnh đất thiêng mang đậm dấu ấn Trần tộc.
Dòng họ Trần ở Hải Phúc không chỉ là một chi tộc của đại tộc Trần vang danh lịch sử, mà còn là minh chứng sống động cho tinh thần kiên cường, trí tuệ, và lòng trung hiếu truyền đời. Hơn 400 năm qua, con cháu họ Trần nơi đây vẫn luôn giữ trọn đạo nghĩa, sống nhân hậu, học hành đỗ đạt, góp phần tô đậm thêm truyền thống hiếu học và yêu nước của quê hương Nam Định.
Để tưởng nhớ công lao trời biển của Đức Thủy Tổ, từ đường họ Trần tại xóm 13, xã Hải Phúc (nay là xã Hải Nam) đã được xây dựng khang trang, trở thành chốn linh thiêng quy tụ hồn thiêng tổ tiên và tấm lòng thành kính của hậu duệ muôn đời. Năm 2009, nơi đây được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh – một niềm vinh dự lớn lao không chỉ của dòng họ mà còn của toàn xã Hải Phúc.
Hằng năm, vào ngày 11 tháng 10 âm lịch, khắp nơi con cháu họ Trần trở về tụ hội nơi từ đường Tổ. Những nén hương thơm, những lời khấn nguyện thành tâm như dòng chảy kết nối truyền thống và hiện tại, tiếp thêm sức mạnh cho mỗi người con đất tổ vững bước trên đường đời, gìn giữ danh giá dòng họ, làm rạng rỡ quê hương.
Dòng dõi Đức Thủy Tổ Trần Quốc Thể chính là một bản anh hùng ca của tinh thần mở đất, một cội nguồn bền vững của niềm tự hào Trần tộc – và là ánh lửa soi sáng cho bao thế hệ tiếp nối, sống xứng đáng với khí phách và đức độ của tiền nhân.
Sưu tầm và viết bài: Trần Văn Đường, Đời 12
